علل افزایش قیمت آرد صنعتی

به گزارش مردم فردا،  با ابلاغ نرخ های جدید ماکارونی از سوی سازمان حمایت، تغییر قیمت فراورده های آردی (صنف و صنعت) آغاز شده است. به گزارش خبرگزاری فارس، 11 اردیبهشت امسال، رئیس سازمان حمایت مصرف کنندگان و تولیدکنندگان در نامه ای به معاون صنایع عمومی وزارت صمت، قیمت جدید ماکارونی را به این شرح اعلام کرد: ماکارونی رشته ای ساده 500 گرمی: 17 هزار تومان، 700 گرمی: 24 هزار تومان و یک کیلوگرمی 34 هزار تومان. این در حالی است که به عنوان مثال طبق گزارش مرکز آمار ایران، در فروردین  امسال، قیمت هر بسته 500 گرمی ماکارونی حدود 7 هزار و 430 تومان بوده و به این ترتیب می توان گفت قیمت ماکارونی بین دو تا سه برابر افزایش یافته است. هرچند از نظر مردم، ممکن است این افزایش قیمت، در راستای افزایش قیمت های معمول چند ماه اخیر تعبیر شود، اما واقعیت ماجرا این است که دولت به دلایل متعددی دست به اصلاح قیمت یا به عبارت دیگر واقعی سازی قیمت بخشی از فراورده های آردی (صنف و صنعت و نه نانوایی ها) زده است.
 
یارانه آرد صنعتی چیزی در قامت یک یارانه مستقل
عمده ماجرا مربوط به یارانه های پنهان آرد و فسادهای پیرامون آن بر می گردد. محصولی که طبق آمارها، میزان مصرف آن تا بیش از 12 میلیون تن در سال اعلام شده و طبق اظهارات رئیس انجمن آردسازان، شرکت بازرگانی دولت آن را در سه نوع و نرخ در کشور توزیع کرده است. نوع اول با نرخ کیلویی 650 تومان برای نانوایی ها، نوع دوم آرد با نرخ کیلویی 900 تومان برای نانوایی های آزادپز (شامل نان صنعتی، فانتزی و حجیم) و سوم آرد با نرخ 2500 تومان برای کارخانجات (شامل کارخانجات تولید کیک، کلوچه، نشاسته و شیرینی پزی). این نرخ ها در شرایطی برقرار بوده که به عنوان مثال، دولت تنها 30 هزار میلیارد تومان (قابل مقایسه با یارانه 41 هزار میلیاردی معیشتی پرداخت شده در سال 1400) به گندم و آرد بخش صنعت یارانه داده تا این کالاها، با قیمت پایین تری به دست مردم برسد، اما بررسی ها نشان می دهد که نه تنها این اتفاق نیفتاده، بلکه به دلیل همان تفاوت نرخ های واقعی با یارانه ای مفاسد دیگری به ضرر مردم رقم خورده است.

تراز نامیزان مصرف گندم 
در اقتصاد هر جا بحث تفاوت قیمت و قیمت های مصنوعی است، باید منتظر رانت و فساد بود. در حوزه آرد و گندم و نان نیز همین قاعده برقرار است. طبق اظهارات صیامی مدیر کل دفتر آینده پژوهی وزارت اقتصاد، در شرایطی که به طور متوسط هر ایرانی روزانه 310 گرم نان مصرف می کند و میزان مورد نیاز کشور در سال، 9 میلیون تن گندم است، آمارها نشان می دهد که هم اکنون مصرف سالانه گندم در کشور به 11 میلیون تن می رسد که نشان دهنده قاچاق و ضایعات در این بخش است. 

حساب یکی از کشورهای همسایه روی قاچاق 3 میلیون تن گندم از ایران
اما عمق فاجعه را باید در قاچاق فراورده های آردی به خارج از کشور دانست. در شرایطی که یک کیسه آرد 50 کیلویی در ایران بین 38 تا 125 هزار تومان (بسته به نوع آرد) قیمت داشته، این رقم به گفته ساداتی نژاد وزیر جهاد کشاورزی، در آن سوی مرزها تا حدود 600 هزار تومان و به گفته برخی کارشناسان تا یک میلیون تومان می رسد و همین مسئله موجب قاچاق گسترده آرد از کشور به کشورهای همسایه شده است. به عنوان مثال خبرگزاری صدا و سیما در یک نمونه گزارش داده که در سال گذشته، بیش از 350 هزار تن آرد یارانه ای قاچاق کشف شده است. ساداتی نژاد حتی تصریح کرده که در شرایط کسری 3 میلیون تنی گندم در یکی از کشورهای همسایه، این کشور قصد دارد با قاچاق گندم از ایران، کمبود خود را جبران کند. 

یارانه 90 میلیون دلاری ایرانیان به مصرف ماکارونی خارجی ها
باید توجه داشت که با وجود این اختلاف قیمت بزرگ، کنترل فیزیکی قاچاق یا انحراف یارانه ها عملاً ممکن نیست. پیچیدگی این مسئله، خود را در آمار و ارقام صادرات محصولات آردی از جمله ماکارونی برخوردار از یارانه ارز دولتی نشان داده است. به گفته مویدیان کارشناس اقتصادی، هم اینک 300 هزار تن ماکارونی توسط کارخانجات داخلی به خارج از کشور صادر می شود. مرتضوی رئیس کانون انجمن های صنایع غذایی ایران نیز می گوید: هر تن ماکارونی (با توجه به تفاوت قیمت آزاد و یارانه ای آرد) از منظر ملی موجب هدر رفت 100 دلار یارانه می شود. در نتیجه می توان محاسبه کرد که ایران سالانه تنها 90 میلیون دلار در حال یارانه دادن به مصرف کنندگان خارجی یا رانت به صادرکنندگان داخلی است. جالب این جاست که با وجود همه این اوصاف، صادرکننده نیز برای حفظ قدرت رقابتی خود، عملاً تخفیفات بزرگی به مصرف کنندگان خارجی داده است. همه این موارد در شرایطی اتفاق می افتد که قیمت مواد غذایی در جهان، به دلیل تحولات سیاسی و امنیتی رشد تا 60 درصدی را نیز تجربه کرده و در منطقه کم بارش آسیای غربی، کشورها به شدت به دنبال تامین نیازهای خود در این حوزه هستند. 

یارانه جبرانی برای مردم واریز می شود
در برابر مفاسد و ناکارآمدی های یاد شده، دولت هم اینک تصمیم به اصلاح نظام توزیع یارانه های آرد صنف و صنعت به مردم گرفته است. به گزارش فارس، وزیر جهاد با تاکید بر این که قیمت نان در نانوایی ها هیچ تغییری نکرده است، گفت: نان صنف و صنعت آزاد شده است و برای جبران آن طی روزهای آینده دولت با واریز مبلغی در قالب یارانه، این افزایش قیمت را هم جبران خواهد کرد که بیشتر از هزینه ناشی از این گرانی‌ خواهد بود.از سوی دیگر وزیر اقتصاد نیز در صدا و سیما از تدوین و ارائه بسته جبرانی دولت به مردم درخصوص افزایش قیمت آرد صنعتی ظرف 10 روز آینده خبر داده است.

زمزمه های حذف یارانه نان بدون گرانی
به گزارش خراسان، ورای مسئله اصلاح یارانه آرد صنعتی، به نظر می رسد در شرایطی که تفاوت نرخ آرد یارانه ای و آزاد در نانوایی ها وجود دارد نیز همچنان مفاسد آردی ادامه خواهد داشت. به عنوان مثال ولی زاده رئیس اتحادیه دامپروری کشور، از وارد شدن حدود 2 میلیون تن گندم به شکل نان، به سبد خوراک دام های کشور خبر داده است. موضوعی که همزمان با قیمت 4 هزار تومانی هر کیلو نان در برابر قیمت 6 هزار تومانی هر کیلو کاه رخ می دهد. همچنین گزارش خبرگزاری فارس در 16 فروردین نشان می دهد که برخی نانواها آرد یارانه ای را با قیمتی بالاتر از قیمت هایی که دریافت کرده اند به کارخانه آرد و کارخانه هم به قیمت 10 برابر در بازار آزاد فروخته است. در این شرایط، گزارش 17 فروردین امسال ایرنا به نقل از استاندار زنجان از اجرای طرح ارائه نان با کارت یارانه در این استان و چند استان دیگر به طور آزمایشی حکایت دارد. طرحی که بر مبنای آن، مردم با قیمت پایین نان خود را از نانوایی ها تهیه می کنند و کارت می کشند و در ادامه یارانه نان بر حسب میزان فروش به نانوایان پرداخت می شود. وجه تمایز این طرح با روال سابق این است که نانوایی ها دیگر آرد یارانه ای دریافت نخواهند کرد، بلکه بر مبنای فروش نان، یارانه به آن ها تعلق خواهد گرفت. همان طور که ملاحظه می شود، نتیجه این طرح آزمایشی لااقل روی کاغذ، اصلاح یارانه های نان بدون گرانی آن خواهد بود و احتمالاً وزارت اقتصاد در گام های بعدی، این رویه را برای اصلاح یارانه آرد نان های سنتی در پیش خواهد گرفت.